Цел: Да се истакне клучната улога на граѓанското општество во правење на информациите подостапни и поинклузивни, особено за недоволно опслужените групи.
Низ Европа, напорите за јасен јазик произведоа големо разнообразие на алатки — но нивниот опсег и примена значително се разликуваат. Некои земји нудат структуриран екосистем на поддршка, додека други се потпираат на изолирани иницијативи или неформални практики.
Грубо земено, националните алатки може да се групираат во три категории:
- Водичи за пишување и стилски прирачници
Овие вклучуваат препораки за структура на реченица, избор на зборови, форматирање и тон. Шведска, на пример, обезбедува централизирано упатство — Myndigheternas skrivregler — преку својот национален јазичен совет (Språkrådet, 2023). Европската комисија, исто така, има објавено институционални упатства за јасно пишување (European Commission, 2023). На меѓународно ниво, Inclusion Europe обезбедува насоки за тоа како да се користи лесно-за-читање и правилно да се пишува (Šveřepa, 2023). - Обука и градење капацитети
Работилници, менторство и е-учење за државните службеници се клучни за претворање на упатствата во практика. Во Холандија и Фландрија, “Direct Duidelijk Brigade” работи директно со јавни организации за да обучи персонал и да ги ревидира документите (Taalunie, 2023). - Шаблони, контролни листи и алатки за читливост
Овие ресурси им помагаат на писателите да ги применат апстрактните правила на реални текстови. Контролните листи и шаблоните се особено корисни во контексти со голем обем, како што се даноци, здравство или правна комуникација. Некои влади исто така обезбедуваат онлајн проверувачи на читливост, иако овие алатки не можат да го заменат тестирањето со корисници. Во Нов Зеланд, дигиталниот владин портал препорачува и поврзува со алатки за тестирање на читливост (како Hemingway и статистика за читливост на Microsoft Word) како дел од својата национална имплементација на јасен јазик (Digital Government NZ, 2021). Овие алатки се користат за да им помогнат на тимовите за јавни услуги да проверат дали содржината го исполнува целното ниво на разбирање.
Типот и квалитетот на алатките често одразуваат колку сериозно една земја го сфаќа јасниот јазик. Таму каде што јасното пишување е законска обврска или дел од воведувањето за државните службеници, алатките се добро одржувани, јавно достапни и редовно ажурирани (погледнете ја целосната листа обезбедена од PLAIN, 2023). Таму каде што тоа останува мека препорака, алатките имаат тенденција да бидат децентрализирани и нерамномерно користени.
На крај, алатките се само дел од приказната, а она што навистина е важно е дали институциите ги користат доследно и стратешки.
Извори:
Clear writing for Europe. (2024, May 23). European Commission.
PLAIN Language Association International. (2023). Plain language around the world.
Språkrådet. (2023). Myndigheternas skrivregler.
Taalunie. (2023). Direct Duidelijk Brigade.
New Zealand Digital Government. (2022, February 10). Readability testing tools.